Pse gicat nuk po rriten më si më parë?

Si veteriner, gjithnjë e më shpesh gjatë vitit të kaluar më është bërë pyetja: “Pse gicat nuk po rriten si më parë?”. Për fat të keq, kjo nuk është një pyetje që mund të marrë përgjigje vetëm me një fjali. Kohët e fundit, disa faktorë bazë në blegtori kanë ndryshuar, duke e bërë më të vështirë jo vetëm rritjen, por edhe majmërimin e gicave. Tufat janë bërë më të mëdha, ndërsa format e reja organizative të prodhimit ndikojnë drejtpërdrejt në prodhimin e gicave.

Disa prej ndryshimeve kryesore janë:

• Komponentët ushqimorë me cilësi të lartë ndonjëherë nuk janë më të disponueshëm.
• Është ndaluar ose është hequr dorë vullnetarisht nga përmirësuesit e performancës.
• Janë futur terma të rinj, si “disbakterioza”, që thjesht përshkruajnë çekuilibrin e florës së zorrëve për arsye ende të paqarta.

Me heqjen e përmirësuesve të performancës me bazë antibiotikësh, është rritur numri i mikrobeve që mendonim se i kishim nën kontroll. Kjo vihet re sidomos në sferën e infeksioneve të zorrëve, ku mikrobet “e vjetra” po shfaqen sërish, por me forma të reja.

Dizenteria e derrit

Patogjeni i dizenterisë së derrit, Brachyspira hyodysenteriae, është gjithnjë e më i pranishëm dhe tashmë po shfaqet në faza gjithnjë e më të hershme të jetës (gicat 30-40 kg). Prania e patogjenit nuk shkakton domosdoshmërisht shpërthim sëmundjeje – faktorët mjedisorë dhe stresi janë ata që ndikojnë drejtpërdrejt në shfaqjen klinike. Zakonisht preket vetëm një pjesë e tufës. Kafshët shfaqen të pangopura, mund të kenë diarre me ngjyrë fillimisht të verdhë e më pas gri ose me gjak (jo gjithmonë e dukshme). Vërehet rënie në performancë, trullosje dhe vdekje në raste akute. Trajtimi kërkon kohë dhe shpesh është i vështirë. Patogjeni zakonisht nuk eliminohet plotësisht vetëm me antibiotikë. Dy preparatet më të përdorura janë Tiamutin dhe Econor. Ky i fundit nuk ka qenë i disponueshëm për një kohë për shkak të çështjeve të miratimit. Trajtimi duhet të zgjasë të paktën 14 ditë. Nëse, pavarësisht trajtimit, sëmundja shpërthen sërish, ka gjasa që patogjeni nuk është eliminuar. Ai qëndron në kafshët mbartëse dhe në mjedis (stallë, llucë). Prandaj, krahas trajtimit me antibiotikë, masat higjienike dhe dezinfektuese janë të domosdoshme. Kujdes: Kur përdoret Tiamutin apo Econor, ushqimi nuk duhet të përmbajë përmirësuesin e performancës salinomycin sodium!

Enteropatia proliferative (PPE)

Ngjashëm me dizenterinë, PPE (ose PIA në formën kronike) shfaqet si në formë akute ashtu edhe kronike. Shpesh ndodh që kafsha ushqehet normalisht dhe më pas ngordh papritur. Në autopsi gjendet gjak i shumtë në zorrë. Forma kronike shkakton rënie në performancën e majmërisë. Sëmundja shpërthen kur bashkohen faktorë si klima e pafavorshme, stresi dhe patogjenë të tjerë. Për të pasur sukses në luftimin e saj, përveç trajtimit, kërkohet përmirësim i kushteve të mjedisit dhe menaxhimit.

Problemet gjatë shkëputjes nga gjiri

Sot kemi më shumë probleme gjatë shkëputjes së gicave nga gjiri. Çdo fermë duhet të analizojë situatën e saj specifike. Rregulloret e reja ligjore, si Ligji për Kontrollin e Barnave Veterinare, kanë krijuar një realitet të ri dhe më të kufizuar. Menaxhimi i shkëputjes nga gjiri duhet të jetë i detajuar dhe i analizuar për të gjetur zgjidhje efektive.

Infeksionet e rrugëve të frymëmarrjes

PRRS është tashmë një problem i njohur. Tani që në Austri janë miratuar si vaksina e gjallë, ashtu edhe ajo e inaktivizuar, kemi filluar të fitojmë eksperiencë. Por jo çdo problem në rrugët e frymëmarrjes është PRRS. Para se të vendoset për vaksinim, nevojitet diagnostikim i saktë nga veterineri për të vlerësuar nëse dhe ku është i pranishëm virusi në tufë. Vetëm atëherë mund të përcaktohet një program vaksinimi efektiv.

Circoviruset

Infeksionet me circovirus janë aktualisht ndër problemet më të përfolura. Thuajse çdo gic që nuk rritet, pretendohet se ka circovirus. Megjithatë, këta patogjenë nuk janë të rinj – janë zbuluar më shumë se 10 vjet më parë. Pamja tipike e një gici të infektuar me circovirus është kjo: kafsha ha, por nuk rritet. Kockat janë shumë të dukshme, por ajo nuk ngordh dhe nuk reagon ndaj antibiotikëve. Circoviruset dobësojnë sistemin imunitar, duke e bërë kafshën më të prekshme ndaj sëmundjeve të tjera, si PRRS, streptokoket, mikoplazma apo infeksionet e zorrëve. Nuk ekziston vaksinë për circovirusin. Antibiotikët mund të ndihmojnë vetëm ndaj patogjenëve dytësorë, jo ndaj vetë virusit.

Parandalimi para trajtimit!

Zgjidhja afatgjatë nuk është trajtimi, por parandalimi: përmirësimi i higjienës në fermë, optimizimi i ushqimit, dezinfektimi i mjedisit, ulja e stresit. Menaxhimi luan rol thelbësor. Gicat problematikë duhet të identifikohen dhe trajtohen që në orët e para. Grupimi i gabuar i kafshëve të sëmura me të shëndetshmet mund të ketë pasoja fatale. Përmirësimi i menaxhimit dhe higjienës kërkon një analizë të detajuar dhe bashkëpunim të ngushtë mes fermerëve, veterinerëve dhe këshilltarëve. Shërbimi i Shëndetit të Kafshëve “Neu” ka vendosur si synim që të këshillojë fermerët dhe të kujdeset për tufat, me qëllim minimizimin e përdorimit të barnave veterinare dhe dëmtimeve të lidhura me to në blegtori. Ne të gjithë jemi në pritje të zbatimit të rregullores së TGD dhe jemi optimistë që në të ardhmen gicat tanë do të rriten sërish si më parë!