Menaxhimi i patogjenëve te viçat me origjinë të ndryshme është një nga sfidat kryesore në fazën e majmërisë së gjedhëve. Periudha e karantinës, e organizuar siç duhet, siguron identifikimin e hershëm të sëmundjeve dhe parandalon përhapjen e patogjenëve në tufë. Është optimale që viçat e porsaardhur të vendosen në stalla karantine të pastruara, të thata dhe me zona shtrimi cilësore, ku periudha e zbrazëtisë midis grupeve të kafshëve të zgjasë të paktën një javë. Kohëzgjatja e karantinës varet nga sëmundjet që synohet të shmangen. Për infeksionet respiratore, si gripi i gjedhit, mjaftojnë shtatë deri në dhjetë ditë, ndërsa në rastet e sëmundjeve specifike kërkohet pritja e rezultateve negative të testimeve përpara integrimit në tufë. Pastrimi i stallës me presion të lartë ose me avull, ndjekur nga tharja e plotë, eliminon shumicën e patogjenëve—veçanërisht viruset—të cilët nuk mbijetojnë në sipërfaqe të thata. Aplikimi i gëlqeres me efekt dezinfektues mund të forcojë edhe më shumë këtë proces. E njëjta periudhë zbrazëtie duhet të respektohet edhe për igloo ose strehimore individuale, për të ndërprerë zinxhirin e infeksionit dhe për të shmangur “lodhjen e stallës”. Problemet e përshtatjes së viçave në mjedisin e ri janë multifaktoriale dhe lidhen si me ndryshimet në kushte, ashtu edhe me përbërjen heterogjene të grupeve që vijnë nga sisteme të ndryshme rritjeje dhe ushqimi.

Modelet e Karantinës dhe Dimensionimi i Tyre

Ekzistojnë dy qasje kryesore për organizimin e karantinës. Qasja e parë është karantina e përkohshme, ku viçat qëndrojnë në izolim për dhjetë ditë deri në tre javë, përpara se të transferohen në stallën e rritjes pa procedura të veçanta pranimi. Kjo përdoret veçanërisht kur blihen shpesh grupe të vogla kafshësh. Qasja e dytë e konsideron stallën e karantinës si fazë rritjeje për gjithë periudhën e zhvillimit të viçave, çka kërkon dy stalla të njëjta për të siguruar kohën e nevojshme të zbrazëtisë mes grupeve. Madhësia e hapësirave të karantinës duhet të përshtatet me kapacitetin e stallës së majmërisë dhe intervalin e blerjeve. Për shembull, një fermë me 120 vende në stallën kryesore ka nevojë për të paktën 40 vende karantine nëse integron viça të moshës tetë javëshe deri në gjashtë muaj. Në raste të tjera, fermeri mund të zgjedhë t’i integrojë kafshët më herët në stallën e majmërisë. Kur përdoren dysheme me pllaka betoni, duhet respektuar gjerësia maksimale e hapësirës prej 25 mm për kafshë deri në 200 kg, si dhe sigurimi i sipërfaqeve të buta shtrirjeje për kafshë deri në 150 kg, shpesh në formën e shtresave gome.

Parandalimi i Rrymave të Ajrit dhe Menaxhimi i Lagështisë

Një nga faktorët më të rëndësishëm për shëndetin e gjedhëve është parandalimi i rrymave të ajrit në zonat e shtrirjes. Nëse këto zona janë të thata, të shtruara mirë dhe të mbrojtura, temperatura e ambientit ka rëndësi më të vogël pasi kashta cilësore siguron ngrohtësi të mjaftueshme. Leshi i lagur dhe lagështia e tepërt rrisin humbjet e nxehtësisë dhe rrezikun e hipotermisë. Rrymat e ajrit, shpesh të padukshme, mund të sjellin ajër të ftohtë në dysheme sidomos në stalla të ngrohta, duke komprometuar komoditetin e kafshëve. Lagështia relative është po aq kritike. Ajri i ftohtë mban më pak avull uji, prandaj në temperatura të ulëta edhe sasi të vogla lagështie shkaktojnë kushte të rrezikshme për shëndetin respirator. Zgjidhje të përshtatshme përfshijnë hyrjen e ajrit të pastër pa rryma përmes portave ose ventilatorëve që e tërheqin ajrin nga tavani dhe e shpërndajnë në mënyrë të kontrolluar. Nëse problemet vazhdojnë, rekomandohet instalimi i tavaneve poroze ose një vlerësim i situatës nga konsulenti.

Stallat Klimatike të Jashtme dhe Sistemet e Shtrimit me Kashtë

Në stallat klimatike të jashtme, lagështia dhe temperatura janë të ngjashme me ato të ambientit të jashtëm. Këtu preferohen zona të përbashkëta shtrirjeje me shtrat të thellë, ku stalla ka ajrim të mirë natyral. Rrjetat mbrojtëse nga era mund të mbrojnë hyrjet gjatë dimrit, ndërsa instalimet nën nivelin e ngrirjes sigurojnë furnizimin e pandërprerë me ujë. Uji nuk duhet të bjerë nën 10°C, sidomos për kafshët që vijnë nga kushte të jashtme. Në sistemet me kashtë përdoren disa tipe strehimi, nga bokset me një ose dy dhoma deri te stalla me pleh organik. Secili sistem ka karakteristikat e veta, por të gjitha kërkojnë kuti të thata, të ajrosura mirë dhe të shtruara me materiale higjienike. Kafshët e ardhura nga jashtë duhet të kenë kohë të mësohen sidomos me bokset e shtrira, të cilat përdoren më rrallë.

Strehimoret Grupore dhe Sistemet pa Kashtë

Strehimoret grupore ofrojnë një kombinim të zonës së brendshme me një hapësirë të jashtme, ndërsa dyshemeja duhet të jetë e izoluar nga lëngjet dhe të ketë gropa për grumbullimin e ujërave të ndotura. Cilësia e ajrit dhe presioni i ulët mikrobik janë thelbësore për zhvillimin optimal të viçave. Tendat mund të përmirësojnë kushtet e punës dhe të ofrojnë hije në periudha nxehtësie ekstreme. Strehimoret zakonisht përdoren për 5–8 viça dhe kërkojnë periudha të rregullta zbrazëtie për të ndërprerë zinxhirin e infeksionit. Sistemet pa kashtë bazohen në dysheme me pllaka betoni në stalla të izoluara termikisht, me ngrohje dhe ventilim të kontrolluar. Temperatura e ambientit gjatë vendosjes së kafshëve duhet të jetë rreth 18°C për të ruajtur komoditetin dhe për të lejuar shkëmbim të mjaftueshëm ajri. Hyrja e ajrit të pastër sigurohet përmes tavaneve poroze dhe kanaleve të dimensionuara në mënyrë të tillë që shpejtësia e ajrit të mos kalojë 0,2 m/s. Plehu i lëngshëm largohet me sistem shpëlarjeje automatike. Edhe këtu vlejnë kufijtë ligjorë për gjerësinë e hapësirës midis pllakave dhe nevoja për sipërfaqe elastike shtrirjeje për kafshët deri në 150 kg. Çdo fermë duhet të vlerësojë avantazhet dhe disavantazhet e këtyre sistemeve në varësi të përvojës, organizimit dhe preferencave të punës.

Kriteret e Planifikimit të Stallës së Karantinës

Stalla e karantinës duhet të jetë e ndarë në mënyrë të plotë nga stalla e majmërisë, duke mos pasur hyrje të drejtpërdrejtë për të minimizuar rrezikun e transmetimit të sëmundjeve. Përdorimi i ndërtesave ekzistuese ofron një zgjidhje ekonomike për sa kohë plotësohen kushtet e nevojshme për mirëqenien e viçave. Afërsia me ndërtesën e banimit dhe me zonat e grumbullimit të plehut zvogëlon distancat e punës, duke e bërë menaxhimin e përditshëm më efikas. Vendndodhja është po ashtu e rëndësishme për ventilimin natyror, ekspozimin ndaj diellit dhe mbrojtjen nga rrymat e ajrit—elementë që ndikojnë drejtpërdrejt në shëndetin e viçave.

Menaxhimi Gjatë Karantinës

Gjatë gjithë periudhës së karantinës, mirëmbajtja dhe menaxhimi duhet të jenë rigorozë. Fermeri duhet të kujdeset fillimisht për stallën e majmërisë dhe më pas për atë të karantinës, në mënyrë që të shmangë transmetimin e mundshëm të patogjenëve. Personat e jashtëm duhet të futen vetëm me veshje dhe pajisje mbrojtëse të ofruara nga ferma, ndërsa mjetet e punës duhet të mbeten të dedikuara për secilën stallë. Vëzhgimi individual është thelbësor për të identifikuar shenjat e para të sëmundjeve, dhe çdo kafshë e dyshuar për sëmundje duhet izoluar menjëherë. Rregulli bazë mbetet që në stallën e majmërisë duhet të futen vetëm kafshë plotësisht të shëndetshme dhe të përshtatura.